نکته نگار

تاثیرپذیری عجیب اخباریان از فلسفه حسی و ضد عقل اروپا
تاثیر تحولات فرهنگی در یک نقطه از جهان بر دیگر نقاط , به عواملی بستگی دارد مانند ؛ مضمون پیام و قابلیت الگوگیری آن برای دیگر ملتها , رسانده شدن خبر این تحول به دیگر ملتها و پایگاه اجتماعی جامعه دچار تحول شده در میان دیگر جوامع از نظر قدرت تاثیر گذاری  .
از سوی دیگر باید توجه داشت که این پیام فرهنگی الزاما جامعه تاثیر پذیر را به همان مسیر جامعه تاثیر گذار نخواهد برد بلکه جامعه تاثیر پذیر , آن پیام را با توجه به بستر فرهنگی خود بکار خواهد بست . 
ما در اینجا می خواهیم یک نمونه عجیب از تاثیر پذیری فرهنگی را برای خوانندگان نقل کنیم . در دوره صفویه که با دوره تحولات فکری در اروپا هم زمان است جریان اخباری گری  در میان عالمان شیعی رواج پیدا کرد که سخت با دخالت عقل در امر دین مخالف بود . عالمان اصولی حوزه های شیعه وقت و زمان زیادی برای مبارزه با این جریان فکری صرف کردند و سر انجام با تلاش فراوان عالمان توانمند شیعی , این جریان به حاشیه رانده شد . در باره علت پیدایش چنین اندیشه خطرناکی نظرات و حدس و گمانهایی وجود دارد که جالب ترین آن نظر آیة الله بروجردی (ره ) در باره تاثیر پذیری اخباریان از فلسفه حسی اروپائیان است . در ذیل بیان شهید مطهری در باره این دیدگاه , آمده است :
جریان اخباریگری ، این تعصب‏ افراطی احمقانه‏ای که راجع به اخبار (=روایات معصومان علیهم السلام )پیدا کردند که صحیح و ضعیف را با هم‏ یکی دانستند ، یکی از آن جریانهای فکری خطرناکی است که در دنیای اسلام‏ پیدا شد و اثرش هم جمود فکری است ، همان چیزی که الان ما به آن مبتلا هستیم . اینها سرایت می‏کنند به عالم تشیع .
من این حرف را در موقعی که آیت الله بروجردی در بروجرد بودند و خدمتشان رسیده بودیم از ایشان شنیدم و بعد هم از کس دیگری نشنیدم و خیلی‏ تأسف خوردم که چرا سؤال نکردم . ایشان برای پیدایش این جریان فکری یک‏ ریشه دیگری به صورت احتمال و حدس به دست می‏دادند . می‏گفتند من حدس‏ می‏زنم که فکر اخباریگری ، در میان مشرق زمین ناشی از فکر مادیگری در مغرب زمین بوده است . چون مقارن با پیدایش اخباریگری ، در مغرب زمین‏ عده‏ای پیدا شدند که فلسفه حسی را ابداع کردند و این حرف را زدند که ما جز آنچه به چشم ببینیم یا به وسائل دیگر به وجود آن پی ببریم هیچ چیز دیگر حتی عقل را قبول نداریم ، طرفدار حس و مخالف عقل شدند . و این در همان زمانی بوده است که روابط بین ایران صفوی و دول اروپا به نحو شدید برقرار بود و اتفاقا مقارن همین قرنها در اینجا هم نهضت ضد عقلی پیدا شد ولی نه به آن صورت بلکه به عنوان طرفداری از اخبار ، گفتند اصلا عقل در کار دین حق دخالت ندارد و این ، متأسفانه آثار زیادی‏ در فکر ما گذاشت .

آدرس : مجموعه آثار شهید مطهری ج 21 ص 109 ( کتاب اسلام و نیازهای زمان  ج 1 ص 109/ اخباری گری / برخورد اخباریان با قرآن /سخن آیة الله بروجردی ,